Ներսես Աթաբեկյան․ Ոտքը

Ներսես Աթաբեկյան․ Ոտքը

Պատերազմիկ եղբայրներիս՝ խոնարհությամբ

Առաջին անգամ որ լսեց, գիշեր էր: Արմենակը տղա թոռ էր ունեցել. երկար նստեցին ու անուշ էլ խմել էին, և արդեն առավոտանում էր, որ դուրս եկավ: Ու տան ճամփին էլ առաջին անգամ լսեց. թըփ-թըխկ, թըփ-թըխկ, թըփ-թըխկ: Հետ նայեց` ոչ մեկը, միայն գիշերն էր: Դիմացն էլ: Շուրջն էլ: Նույն գիշերն էր ու գյուղամիջի ջարդված ճամփան: Վարածի նման: Տրակտորով, տանկով, բանակային բեռնատարի քառթ-քառթ ակներով: Ու էդ ճամփով դեռ գյուղի մյուս ծերը պիտի հասներ: Ոտքերը հարթ ու փոսը անգիր գիտեին արդեն քառասունհինգ տարի, բայց պրոտեզն իսկականի հետ դժվար էր լեզու գտնում, քոռեքոռ ընկնում էր փոսերը, առնում քարերին, հարթին անտեղի սոթ տալիս, ամաչում-վռազում-հոգնում էր: Ականջը անմարմին թըփթըխկոցին՝ մի քիչ կանգնեց: Շուրջը զուտ գիշեր էր ու լռություն: Մտքում պապի հոգու հետ խաղաց. «Օրինակ, որ տունդ Արմենականց տան մոտ շինեիր…»: Պապը տակ չմնաց. «Էսօր` Արմենակը՝ թոռ, էգուց` Գափին՝ խնամախոս, ուրբաթ Մանվելը մատաղ ունի… Մի-մի տուն էլ էդտեղ, չէ՞»: «Հա՛, հենց մի-մի տուն էլ էդտեղ, ինչդ էր պակաս, տատը ասում էր` զուտ երգելով ամեն հարսանիքից մեշոկով փող ես բերել…»: «Հետո էլ գառ մորթելով, քեֆ անելով մի շաբաթում ընկերներով քամուն տվել… Ասած կըլնի, կնիկարմատ է, մեշոկ պիտի ասեր, որ մեշոկով թոնթորալիք ունենար…»: «Էդ էլ ես ճիշտ»` համաձայնեց, ու պապը հաստատ գոհ մնաց: Պապին ծիծաղելիս քիչ էր տեսել…

Խոսքով ընկած` ահագին ճամփա էր անցել. տան ճակատին գիշերները վառվող լույսն արդեն երևում էր: Այ էն թումբն էլ կանցնենք ու… Նորից լսվեց՝ թըփ-թըխկ, թըփ-թըխկ, թըփ-թըխկ: Արդեն անկանգնել հետ նայեց. վստահ գիտեր` ինչ է տեսնելու` գիշեր ու լռություն: Թումբը բարձրանալիս էլի լսեց. ծանր ու տնքոցի պես էր, իջնելիս` թեթևանալու հոգոց: Արդեն հետ չէր նայում, բայց վախ էլ չկար. բոլոր վախերը կռվի մեջ ու հիվանդանոցների չարչարանքում վախեցել-պրծել էր: Միայն մի միտք ասեղի պես ծակեց ու տանը մոտենալու հետ արդեն քրքրում էր հիշողությունը. ձայնը ծանոթ էր: Համարյա դարպասին էր հասել, ոտը կախ արեց, որ բանալին հանի,- հիշելն ինքնահոսի էր թողել. եթե սուտ չի լսում, իրան-իրան կհիշվի,- ու հանկարծ, միանգամից, հա՛, պայթյունի պես բացվեց. տանկը գալիս էր վրան…

Առաջին անգամը չէր. տանկը կրկնվող էր գալիս, բայց դա հետոյի արձանագրում էր: Առաջին տեսնելուն տանկը դեռ կանգնած էր մեծանում ու ձգում էր երեխա օրերի կիրճի նման. ձորաբերանից ներքև նայել էր, գիտեր՝ ինչ անուշ ու վախենալու է քաշում անդունդը, աչքերը ոնց են շաղվում, դողացող, կթոտած ոտքերը ոնց են անհրաման քայլ անում, ու շունչը կտրվում է թռիչքի բարձրությունից: Տանկը այդպես էր ձգում, և արկերը խրամուղու երկու-երեք քայլի վրա անչափելի հեռու էին, և արկը դժվար էր դուրս գալիս արկղից, ծանր էր շտապում արկանոց, չուզելով էր հրվում ներս: Կրակելը հեշտ էր: Աչքերը, ձեռքերը, մատները գիտեին անելիքը: Իրենը կրակի ու փոշու վարագույրի հետևը շնչահատ սպասելն էր` անդունդը փակվե՞ց, թե` չէ: Երբ աչքերը պարզվեցին, տեսավ` տանկը պուճուրացել ու մի տեսակ ծռվել է: «Տանկի ոտը կարճացավ»՝ մտածեց, ու ծիծաղը լացի պես էր, ու տանկն էլ պուճուր-մուճուր տանկ էր, գլուխը կախ, թրթուրի շղթան լեն փորով օձի պես փռած` պտտվում էր տեղում. իրենց թաղի Հակոբիկն էր էդպես պտտվում, երբ գժությունը բռնում էր` գլուխը կախ, թևերը մարմնին սեղմած, կաղին տալով` թըփ-թըխկ, թըփ-թըխկ, թըփ-թըխկ: Տանկն էլ էր նույն ձայնը հանում, բայց մի քիչ թուրքի ակցենտով: Հետո վերջնական թռսխեց, ծռակող պպզեց ու մնաց տեղում: «Տանկի ոտը կարճացավ»՝ մի բերան էլ ծիծաղեց մինչև տանկի կրակելը: Հետո մութ էր…

Առաջին անգամ, ուրեմն, Արմենականց տնից գալիս լսեց: Մի ամիս կա՞: Ու միշտ գիշերով: Ոտնաձայնն ուղեկցում էր մինչև դարպասը, սպասում բացելուն, շունչը պահածի մի ծանր ակնթարթ էլ ներս մտնելուն գումարում ու հեռանում էր պատշգամբի տակով՝ թըփ-թըխկ, թըփ-թըխկ, թըփ-թըխկ: Հաստատ մի ամիս կա. սովորել է գիշերային ուղեկցումին, չնայած գիտի ամեն անգամ ինչով է վերջանալու. ոտնաձայնի հեռացող արձագանքը վերադառնում էր որպես կենտ պայթյուն ու խավարի անվերջավոր լռություն…

Վերջապես բանալիների խուրձը դուրս պրծավ գրպանից: Կիսատ ոտքը ծանրացել ու ցավում էր. պրոտեզը կեղը հարել էր, ծայրատ ոսկորը վանդակից ազատվել ու սառը թրջոց էր ուզում: Եվ այդ սովոր ու սովորական չդարձող նվոցի միջով նորից լսվեց` թըփ-թըխկ, թըփ-թըխկ, թըփ-թըխկ: Շնչահատ խռռոցով տեղը փոխող վարազին արագ նշան բռնելու պես հետ նայեց՝ թըփթըխկոցը թափով վերադառնում էր: Եկավ, հավասարվեց, չկանգնեց, դեպի գյուղ իջավ: Աչքը խփվել-մնացել էր վրան: Գնաց, ավելի ու ավելի արագ, կորավ երրորդ տան չափարի տակ: Մեծ, մկանուտ, շեկին տվող չորացած մազը վրան, կոճից վերև` հեծանիվից ընկնելու ծուռտիկ սպին, ճկույթը մյուսներից անջատ ու ցցված: Ոտնաձայնին մի ամիս ուղեկցած կռահումն, ուրեմն, ճիշտ էր՝ իր ոտքն էր հաստատ, բայց վախ էլի չկար, նույնիսկ զարմանք չկար, միայն թախծակարոտի պես մի բան ներսում շատացավ, մինչ բացում էր դարպասի դուռը, հետո` տան դուռը, հետո՝ խոհանոցի դուռը, ջուր էր լցնում թասը, թախտին նստած` պրոտեզն էր հանում, կճատ ոտքը կախում թասի մեջ: Հենց թախտին, պատշգամբում էլ պառկեց. կինը սուտմեռուկ է տվել, որ կռիվ չդառնա, ու տարին տարու վրա այդ հնազանդ հանդիմանությունը, ուշ մնալու իր մեղավորությանը խառնված` անտանելի էր: Ցավն արդեն քաշվել էր, գլուխը ծանրանում էր բարձին, բայց քունը երևի շտապել էր ոտքի հետևից ու գիշերվա ստվերներում մոլորված` հետ չէր գալիս: Աչքերը փակ պառկեց: Կարճ ու երկար ոտքերի անհավասարությունը: Սխալ ու ճիշտ ոտքերի անհաշտությունը: Մեկի՝ տարեկից, մյուսի՝ ճամփին մնացած հիշողությունը: Մարմինն ուզում է կակղի, երկարի, ընդարմանա, բայց գինու մշուշն էլ գնաց փախած քնի հետևից, ու մի խուլ տագնապ չէր թողնում մարմնի ցանկությունը կատարվի: Շուռումուռ եկավ: Գլուխն ու բարձը իրար հետ չէին հաշտվում: Հետո տագնապը գլխից իջավ, մանրամասն անցավ բոլոր անդամներով ու անտանելի քոր դարձավ ոտնաթաթերում: Մեկ էլ հոսպիտալում էր այդպես եղել, երբ ոտքը կտրելուց հետո,- ո՞ր գիշերն էր,- քորը բռնեց: Առաջին ու այդքան անտանելի` վերջին անգամ: Ու հիմա էլ խելագար ուզվում էր` քորի, քրքրի, արնոտի, պռճոկի, զոլ-զոլ հանի կաշին, միսը, ճարպը, մկանը, հատ-հատ փշրի ոսկոր ու կրճիկ, հաճույքից մեռնելով հասնի ամենավերջին, որ մարմնավորի անգոյությունն է, բայց ձեռքը հաճույքի ճամփան չանցած` հենց այդ անգոյության մեջ էր թաղվում ոտքը պրծնելուն պես: Այն առաջին ու անտանելի վերջին անգամ բանը սանիտարների հոգատար բռնությամբ ու մորֆիով ավարտվեց, իսկ հիմա, երբ բժիշկ, սանիտար ու մորֆի չկար, ձեռքը զգույշ տեսնելով էր իջնում, մատները շոշափելով էին առաջանում. մատնաչափ, կա՛նգ, մատնաչափ, հե՛տ՝ կարծես անդունդի պռնկից վերադառնալով: Ու նորի՛ց, սողեսո՛ղ, առա՛ջ: Բայց ինչքան էլ զգույշ էին` գլորվեցին,- նախ մեկը, հետո` հերթով,- մատներն՝ անհատակ դատարկության մեջ: Ու հիմա սառը սավանն էր քորում, քրքրում, պռճոկում, զոլ-զոլ հանում, ու վախենում էր ներքև նայի…

Հաստատ չէր լուսանալու: Ու վանեց գիշերը կարճելու միամտությունը: Իսկ երբ մութն անվերջավոր է ու կոպերդ՝ թափանցիկ, մոռանալու համար պիտի հիշես: Ճակատ ճակատի պիտի գնաս հիշողության վրա, տանկի վրա, վարազի վրա. թիկունք արեցիր՝ մեջքից խփելու է ու վերջնական չի սպանելու, թողնելու է քրքրվելով ապրես սարսափի գիշերներդ, երբ կրկնվողի սպասումը հրեշներ է ցնկնում, ու հրեշներն իսկական են:

Դպրոցն էլի հին տեղն էր՝ աղբյուրի գլխին: Ու հաստատ դպրոցն էլ իր հրեշներն ուներ. երկու ամիս դաշտային հոսպիտալ լինելը շատ է թե քիչ՝ ինքը կիմանա: Ցեխումուր կեղի տակ տապ արած վերքի անհասկանալիությունը, սև գուլպայի պես ոտքն ի վեր սողացող փտախտը, անթմրեցում հատման ոռնոցը, բուժքրոջ մեջ անսեռ բնազդով կին փնտրող աչքն ու վերջին հույսատեղ ուղղաթիռի դռդռոցը. երկու ամսում ինչքա՞ն է ներծծվել պատերի մեջ, ու սենյակներում ի՞նչ հրեշներ են շրջում գիշերը, երբ պատուհանները կույր են: Ցերեկվա աշակերտները սարսափում էին գիշերվա դպրոցից, իսկ գիշերվա ներսում սարսափում էր պահակ Վասիլը, որ ալյումինի լարը գցել կողքով անցնող հոսանքագծին՝ ձրի լույս էր քաշել պահակատուն-սենյակը, և հիշողության հրեշների դեմ իրենից ու արաղի շշից բացի հիմա այդ լույսը երրորդն էր: Կարող էր դպրոցի լույսն էլ վառել, բայց տնօրենը նորավարտ դրսեկ տղա էր և կռիվ ու սանիտարվասիլ միայն կինոյում էր տեսել, չխոսեր էլ, մտքում թոնթորալու էր դպրոցի բյուջեն գիշերները վառելու համար: Ու Վասիլը ձրի լույսի սովետական հնարքը քաշել- հասցրել էր պահակասենյակ ու ոչ մեկին պատասխանատու չէր: Արաղի բանը հեշտ էր, բայց էդ էլ իր վտանգն ուներ. եթե սխալ էր հաշվում, ու լուսաբաց չհասած՝ վերջնական հյուծվում էր շշի պարունակությունը, գիշերվա սարսափը թանձրանում էր վերջնամութի սեղմվող շրջանակում, ու միշտ առաջինը դպրոց մտնող ջահել տնօրենը այդպիսի օրերին նրան շփոթում էր պատին ընկած նրա ստվերի հետ և բնօրինակն ու ստվերն իրարից ջոկելու համար անջատում էր առավոտվա մեջ արդեն անիմաստ լույսը:

…Երբ հագավ պրոտեզն ու անշարժում թաթին կոշիկի ձախը հագավ ու պահարանից հանեց պետական օղու կուսական շիշը ու սովոր շարժումով շոշափեց բազրիքի քիթը ու անծալվել ու ծալվող ոտքերով համրեց աստիճանները ու անճռռոց իր ետևից վրա դրեց դարպասի դուռը՝ մտքում պահակ Վասիլն էր, ու երբ ուղիղ չորս հարյուր վաթսունութ լի ու կիսատ քայլից հետո պահասենյակի մթան մեջ,- կամ լամպն էր վառվել, կամ քամին պոկել էր մաքսանենգ հոսանքալարը,- ձեռքն անվրեպ գտավ Վասիլի ուսը ու ցնցեց, պահակ Վասիլի աչքերը բաց էին սանիտար Վասիլի ժամանակին ընդառաջ: Եվ այն ժամանակի մեջ միայն Վասիլը գիտեր ողջերի մեռած մարմինների եղբայրական հանգստարանը, և իրար ու հողին շաղախված ամեն ոտքի, մատի, թաթի, կրունկի, արմունկի, ծնոտակեսի, լերդապատառի, թոքածվենի, ականջաբլթակի, արնամածուցքի, լեղու լերդի, հոգու թառանչի անուն-հայրանուն-ազգանունը, ծննդի ու մահվան թիվն անգիր գիտեր: Եվ նրա գիշերն ու ցերեկը սանիտար Վասիլի ժամանակներում կորցրածը պահակ Վասիլի օրերում փնտրողի սպասում էին: Առաջինն, ահա, եկել էր, ու պահակվասիլի ժամանակից մտան սանիտարվասիլի ժամանակը, անխոսել քայլեցին՝ ուր ոտքի եղբայրական կացարանն էր. գիշերն այդտեղից էր ելնում ամայի գյուղում իր ամբողջին ուղեկցելու: Հեռու չէր: Ընդամենը ձախնիվար դեպի աղբյուրը մի քանի քայլ, ու կնճռոտ բնով թթենու տակ թմբությունը մի քիչ պահպանած հողաբշտիկին կրաքարի ծանր խորանարդը ճերմակին տվեց արդեն լրիվացած առավոտի մեջ: Խորանարդը ճերմակ տապանաքար էր հուշվում, բայց երբ օղու շիշը անչխկոց նստեց խորդուբորդ երեսին, արդեն հոգեհացի սեղան էլ էր, մանավանդ, երբ շշի աջ ու ահյակին կանգնեցին կանխատես Վասիլի զեհավոր բաժակները, ու թթենին մի տեսակ սգավոր խոնարհում արեց եկվորներին:
Մարդն ու ծառը Վասիլի իմացածը չգիտեին. վերքաշված երկյուղածությամբ նայում էին դեմքով ալիք-ալիք անցնող ստվերներին ու միայն ստվերների ալեկոծություն էին տեսնում, որովհետև Վասիլի իմացածը ոչ ոք չպիտի իմանար: Իմացածդ բաժանելով՝ իմացության բեռը չես կիսում, բազմապատկում ես. նորիմացին՝ իր լրիվը, քեզ՝ քո լրիվը, բազմապատկման բեռն էլ հավելյալ: Ու չկիսեց Վասիլը: Ու Վասիլի օտարացած դեմքի ալեկոծման մեջ իրար ու հողին շաղախված ոտքերի, մատների, թաթերի, արմունկի, ծնոտի կտորի, լերդապատառի, թոքածվենի, ականջաբլթակի, արնամածուցքի, լեղու լերդի, հոգու թառանչի եղբայրական հանգստարանի շրջոնքը չտեսան մարդն ու ծառը: Սանիտար Վասիլի թիկունքին էլ ոչինչ երևակվեց, երբ հիշատակի օղու կումը կիսատ՝ ծռված ու փոքրացած փախչում էր եղբայրական հանգստարանից, ու որքան մոտենում էր դպրոցին, այնքան ավելի էր փոքրանում՝ անհիշողություն դառնալու փութկոտությամբ: Եվ շատացող մենակության մեջ Վասիլի անխմել բաժակի երևույթն ահագնանում էր կրաքարե տապանին, դառնում կոթող, դառնում նախախնամի ցուցամատ, որ վեր պարզված՝ ներքև է հուշում՝ էստե՛ղ: Ու եթե առավոտվա դեռ անկլոր արևի տակ չտաքացած օղին էլ չէր հաղթել Վասիլի ներսից բարձրացող հեղձուկին, որ, ահա, հալածում է նրան դեպի հիման ու մոռացումը, ինչե՜ր կան այս կրաքարե դռան տակ և ինչե՜ր են դուրս փախչում ամեն գիշեր, հորդում գյուղով մեկ, կծկվում չափարների ստվերում, սեղմվում պատերին, մութ պատուհաններից նայում ներս՝ վերադառնալու անհույս ջղաձգումով: Ու չեն վերադառնում: Ո՞վ էր ասում՝ մասը ամբողջի հիշողությունն է: Հեչ է՛լ. ամբողջ ամբողջ է, մասը՝ մաս, ու եթե մեկ-մեկ հետ էլ է նայում հեռավոր նախապապին ակնարկող ծոռնծոռան պես, ընդամենը արյան մի պուճուր գնդիկի քաշ է, մատնաչափ վախվորած կարոտ, որ արագ էլ մարում է՝ ամբողջանալու հասցե չհարցնելով…

Ժանրի կանոններով՝ այրական ժլատ արցունքը պիտի գլորվեր ու կզակին չհասած՝ խամրեր անթրաշ երեսին: Բայց արցունք չկար, երեսն էլ կոկլիկ-սափրած էր դեռ երեկվա հրավերքից, ու հիշվեց երեխա ժամանակվա չհասկացածը: Մարդիկ մի աղոտ լուրի, մի թեթև ակնարկի, մի հպանցիկ հուշումի հույսով հասնում էին, է՜, ռուսաստանները,- հարևաններից էլ շատ գնացին,- ու լինում էր, որ տիրունի կամ անտերունչ եղբայրական գերեզմաններում գտնում էին իրենց զոհվածներին: Է՜ ռուսաստաններից հուշապատին գրած նրանց անուններն ու մի քիչ հող էին բերում, բայց այնպիսի երջանկություն էր, որ հետաձգված հոգեհանգիստն արագ դառնում էր գյուղովի հարսանիք: Երբեք չէր հասկացել մասից ամբողջ հորինելու այդ ցնծությունը: Մեռածը մեռյալով փոխարինելու ծեսը: Հեռու հիշողությունը տապանաքարին պահ տալու միստերիան: Հիմա էլ չէր հասկանում, բայց մտքից, որ, ահա, իր մասն ու ամբողջը այսքան մոտ և ընդամենը կրաքարի դռնակով են բաժանված, ու դռնակը պահապան չունի, աղոտ մի գոհություն ալիք տվեց ներսում, ու մտածեց, որ կարող է և ուրախություն դառնալ…

Իմ ոտանավոր գրող ախպերը ծաղիկ կդներ քարին կամ ծառ կտնկեր, գառ մորթել էլ կտար: Ծառը կա, ծաղիկը տղամարդու բան չի, գառը թող ապրի. այսքանով փակեց շատացող ուրախության ճամփան ու վերցրեց բաժակը: Օղին սառը-համով էր: Մասը ամբողջի հիշողությունը չի. ի՛ր հիշողությունն ունի: Մասը երբեք չի ամբողջանում ու՝ հակառակը: Ընդամենը՝ համառոտ հանդիպում, արանքում՝ կրաքարի դռնակ, վերադարձ՝ քարացող սահմանաշերտերով: Դատարկ բաժակը զգույշ դրեց քարին: Շրջվեց: Թվում էր՝ ոտքը ետևից կկանչի, ու գնալը մի քիչ փախչելու պես էր: Բայց փախուստը մինչև որտե՞ղ է: «Տեսնես՝ տանկն է՞լ գտավ իր ոտը» խելագար հետաքրքրության հետ հասկացավ, որ արդեն վերադառնում է, ու հարցը պատասխան չունի:

Տեսնես տանկն էլ է՞ իր դպրոցի մոտ, իր հանգստարանի գլխին խմել իր ոտքի համար: Դժվա՜ր: Երևի վաղուց միոտանի երկաթեղենը ձուլել` առողջ նորն են սարքել: Ու նորից են ձուլելու: Նորի՛ց: Նորի՛ց: Մինչև տանկությունը լրիվ մաշվի ու երկաթը մնա ժանգին կեր: Տանկը մարդու ստեղծած է: Մարդը` Աստծու: Աստված սիրում է իր ստեղծածին, մարդը՝ չէ: Դրա համար էլ Աստծու ստեղծածը հիշող է, մարդու ստեղծածը՝ չէ՛, դրա համար էլ տանկը իր խելառին անծպուտ սպասող կին չունի, Արմենակ ընկեր չունի, սանիտարվասիլ չունի, պապ չունի. ա՛յ, աղբյուրին շվաք արած ուռենու տակ սպասում է, որ իրեն տուն տանի: Տանկը նույնիսկ կողքից ոտքություն անող նախկին ոտք չունի: Մե՜ղք է տանկը: Ամոթ չլիներ` աչքերը կլցվեին, բայց ամոթ էր, ու խայտառակությունից փրկվելով` արդար բաշխեց. արցունքները ոտանավոր գրող ախպորը, օղու վերջին բաժակն` իրեն:

Կլորացած արևի տակ Վասիլի անխմել օղին դեռ սառը-համով էր, բայց ճամփան չիմացողի պես քոռեքոռ իջավ կոկորդով: Տանկի ուրիշությունն իրենն անում էր: Մեղքանալը մի բան է, անհարազատի ողորմաթաս խմելը` լրիվը ուրիշ: Սանիտարվասիլությունից կռկված-կոշտացած Վասիլը նույնիսկ հարազատին չդիմացավ, մեկի հետ ոտքը, մեկի հետ` ձեռքը, մեկի հետ աչքը, ու բոլորի հետ իրեն կորցրած Վասիլը չդիմացավ` փախա՜վ, ինքը ո՞նց էր դիմանալու: Երանի պապը վեր կենար ու կանգներ արանքում, ինչպես մի հեռու ամառվա օր իր ու պոչին տնկված օձի արանքում կանգնեց: Բայց պապը Այն Ափին էր, ու բեղի ծերի ենթադրյալ ժպիտը վկայում էր, որ մանկությունը վաղուց անցել է: Ու եթե անցել է, ինքը ինքնուրույն ու անպապ տեղից թռչելու պես արեց, բայց իրականում մարմինը տնքացող ծանր շարժեց եղբայրական հանգստարանի մոտից: Պապի կարած արագավազ տրեխների փոխարեն անկենդանի ծանրությունը կենդանի ոտին բարձած` հասավ աղբյուրի ուռենուն: Պապը մանրամարմին-թեթև վեր կացավ, ու բեղի ծերը իսկապես ժպտում էր: «Գտա՞ր,- հարցրեց ու պատասխանի չսպասելով՝ առաջ տարավ,- օղորմաթաս խմեցի՞ր, տանկի համար է՞լ խմեցիր, բայց ոնց որ մի տեսակ թշնամի խմեցիր,- բողոքի շարժումն ընդհատելով՝ էլի առաջ տարավ,- սո՛ւս, ամեն ինչ կիսատ ես անում, հարսից կեսխռով՝ եկար, Վասիլին չտեսած՝ գնում ես, ոտիդ մի բերան բան չասեցիր, տանկի բաժակն էլ թշնամու նման խմեցիր, քեզ կիսատ գիտես՝ դրանից է, կիսատությունդ թաքուն սիրելով ու քեզ թաքուն խղճալով գիտես՝ դրանից է, հաղթողը կիսատ չի լինում, կռիվը վաղուց է պրծել, ինչի՞ կռիվդ չես փակում, հաղթել եք, ինչի՞ եք վախենում ձեր հաղթանակից, ինչի՞ եք էդքան չհաղթած, էդքան մոլոր, էդքան խեղճացող,- արդեն չառարկությունն էլ կտրելով՝ վերջնակետեց,- չխոսե՛ս, առաջ ընկի, ո՛չ մի ոտուկես, երկուսո՛վ գնա, լրիվացի՛, ոտուկեսով տեղ չեն հասնում, մարդ ու տուն ու աշխարհ չեն դառնում: Գնա՝ տեսնեմ, գնա՛…»:

Մանկության պապն էր՝ չարթ, հերսոտ, վախենալու, բայց թիկունքից հրող նրա ջղայնությունը չէր թողնում հոգնի, մոլորվի, քայլը թուլանա, լրիվացնում էր, դարձնում երկոտանի, ու թվում էր՝ տրակտորով, տանկով, բանակային բեռնատարի քարթ-քարթ ակներով վարած ճամփան էլի մանկության արագավազ ճանապարհն էր: Ու երբ դարպասը երևաց, հասկացավ, որ բոլորն արդեն տանն են ու սպասում են՝ կինը, երեխաները, Արմենակ ընկերը, սանիտար Վասիլն ու պահակ Վասիլը, գիշերվա ճամփան ու ցերեկվա ճամփան, թափանցիկ հուշարձանի պես վրան կանգնած շշով եղբայրական հանգստարանը, տանկապտույտը բոլորած տանկը, ոտքը, որ այլևս չի զատվելու իրենից ու երբեք չի զատվել…

Թեթև բարձրացավ սանդուղքը, պինդ ու լրիվ կանգնեց գլխին՝ մի ոտքը շեմին, մյուսը՝ դուրս, ու հետ նայեց. պապը թիկն էր տվել խնձորենուն, ինչպես անդարձի էն իրիկուն, երբ իջնող արևի տակ կոպերը կարմիր ոսկեդրամներ էին թվում, ու բեղի ծերը ժպտում էր:

Աղբյուր՝ Granish.org

Հետևեք մեզ նաև Telegram-ում